Opsyen (juga dikenali sebagai option), bukan sekadar alat spekulasi. Sebenarnya, ia merupakan kontrak kewangan yang fleksibel yang memberikan hak, tetapi bukan kewajipan/obligasi, untuk melaksanakan transaksi pada masa hadapan. Memahami opsyen dengan mendalam adalah asas penting dalam dagangan profesional dan pengurusan risiko dalam pasaran kewangan.
Apa Itu Opsyen?
Opsyen ialah kontrak kewangan yang memberi hak kepada pembeli (pemilik), tetapi bukan kewajipan, untuk membeli atau menjual aset pendasar (underlying aset) seperti saham, indeks dan komoditi, pada harga yang telah ditetapkan, sebelum atau pada hari yang telah ditetapkan.
Untuk hak yang diberikan tersebut, pembeli akan membayar premium (harga opsyen). Sebaliknya, penjual opsyen (dikenali sebagai “writer”) pula berakujanji untuk memenuhi terma kontrak jika pembeli membuat keputusan untuk melaksanakan hak mereka.
Dua Jenis Opsyen Utama
Terdapat dua jenis opsyen utama (Call dan Put), yang membentuk empat posisi asas:
- Beli (Long) Call Option – kontrak opsyen yang memberi hak kepada pemegang opsyen untuk membeli sesebuah aset pada strike price (harga yang ditetapkan atau dipersetujui)
- Beli (Long) Put Option – kontrak opsyen yang memberi hak kepada pemegang untuk menjual sesebuah aset pada strike price.
- Jual (Short) Call Option – short call meletakkan kewajipan kepada penjual opsyen untuk menjual sesebuah aset kepada pembeli (call buyer) pada strike price sekiranya hak menjual dilaksanakan.
- Jual (Short) Put Option – short put meletakkan kewajipan kepada penjual opsyen untuk membeli sesebuah aset daripada pembeli (put buyer) pada strike price sekiranya hak membeli dilaksanakan.
Dalam bentuk gambar rajah, posisi tersebut kelihatan seperti berikut:
Parameter Utama dalam Kontrak
Setiap kontrak opsyen mempunyai tiga ciri utama yang menentukan nilai dan cara ia berfungsi:
- Strike Price (Harga Pelaksanaan)
- Tarikh Luput
- Status Opsyen
Apa Itu Strike Price?
Ia merupakan harga yang telah ditetapkan dari awal, di mana aset pendasar akan dibeli atau dijual sekiranya opsyen dilaksanakan.
Contoh:
Anda membeli call option untuk saham Apple dengan strike price $180. Ini bermakna anda mempunyai hak untuk membeli saham Apple dengan harga $180, tanpa mengira harga pasaran sebenar pada tarikh luput.
Jika harga pasaran meningkat kepada $190, anda memperoleh keuntungan ($190 – $180 = $10).
Jika harga pasaran turun kepada $170, anda tidak akan membeli pada harga $180, dan kemungkinan besar opsyen tersebut tidak bernilai pada tarikh luput.
Strike price merupakan paras harga utama yang menentukan sama ada sesuatu opsyen tersebut berada dalam status “in-the-money (ITM)” atau “out-of-the-money (OTM)”.
Apa itu ITM, OTM dan ATM?
1. Opsyen In-the-Money (ITM)
Apa maksudnya: Kontrak opsyen anda berada dalam keadaan menguntungkan dan mempunyai nilai intrinsik jika anda memilih untuk melaksanakannya serta-merta.
- Untuk call option:
- Keadaan: Harga pasaran saham LEBIH TINGGI daripada strike price anda. Anda boleh membeli saham tersebut pada harga yang lebih rendah berbanding harga pasaran.
- Contoh mudah: Anda mempunyai hak untuk membeli sebuah iPhone pada harga $1,000 (ini strike price anda). Pada ketika ini, harga sebuah iPhone adalah $1,200 di stor Apple (harga pasaran).
- Implikasi: Anda berpotensi meraih keuntungan jika anda melaksanakan hak anda untuk membeli pada harga $1,000 dan menjual semula iPhone tersebut pada harga $1,200. Opsyen anda berada dalam keadaan “in-the-money.”
- Untuk put option:
- Keadaan: Harga pasaran saham adalah LEBIH RENDAH daripada strike price anda. Anda boleh menjual saham tersebut pada harga lebih tinggi daripada harga pasaran.
- Contoh mudah: Anda mempunyai hak untuk menjual kereta lama anda pada harga $5,000 (ini strike price anda). Namun, harga pasaran (harga di kedai) bagi kereta yang sama adalah $4,000.
- Implikasi: Anda berpotensi meraih keuntungan jika anda melaksanakan hak anda untuk menjual pada harga $5,000, kerana harga pasaran semasa lebih rendah. Opsyen anda kini berada dalam keadaan “in-the-money”.
2. Opsyen Out-of-the-Money (OTM)
Apa maksud OTM? Kontrak opsyen anda tidak menguntungkan dan tidak mempunyai nilai intrinsik jika anda melaksanakannya serta-merta.
- Untuk call option:
- Keadaan: Harga pasaran saham LEBIH RENDAH daripada strike price. Anda boleh menjualnya pada harga yang lebih tinggi daripada harga pasaran.
- Contoh mudah: Anda mempunyai hak untuk membeli sebuah iPhone dengan harga $1,000 (ini strike price anda). Namun, ketika ini, harga iPhone di kedai (di pasaran) hanya $900.
- Implikasi: Anda tidak akan membeli iPhone tersebut dengan harga $1,000, jika anda boleh dapatkannya dengan harga lebih murah ($900) di pasaran. Opsyen anda berada dalam keadaan “out-of-the-money”.
- Untuk put option:
- Keadaan: Harga pasaran saham LEBIH TINGGI daripada strike price.
- Contoh mudah: Anda mempunyai hak untuk menjual sebuah kereta pada harga $5,000 (ini strike price anda). Namun, harga pasaran (di kedai) kereta yang sama adalah $6,000.
- Implikasi: Anda tidak akan menjual kereta tersebut pada harga $5,000 jika anda boleh menjualnya dengan harga lebih mahal ($6,000) secara terus di pasaran. Opsyen anda dikatakan sedang dalam “out-of-the-money”.
3. Opsyen At-the-Money (ATM)
Terdapat satu lagi keadaan: apabila harga pasaran saham sama dengan strike price anda. Pada ketika ini, sama ada anda melaksanakan kontrak atau tidak, ia tidak memberi kesan. Inilah yang dipanggil nilai intrinsik sifar.
Apa Itu Tarikh Luput?
Tarikh luput adalah tarikh akhir sesuatu kontrak opsyen berkuat kuasa sebelum ia tamat.
Secara mudahnya: Ia boleh disamakan dengan tarikh luput produk biasa. Selepas tarikh ini, opsyen ini sama ada akan dilaksanakan secara automatik atau “berakhir” dan tidak lagi mempunyai sebarang nilai. Tarikh ini merupakan tarikh terakhir bagi pemegang opsyen untuk melaksanakan haknya untuk membeli atau menjual aset pada harga yang sudah ditetapkan lebih awal.
Mengapa tarikh luput ini penting: Semakin hampir tarikh luput, semakin cepat nilai opsyen akan menyusut (theta decay). Pada ketika ini, hasil akhir urus niaga bagi semua pihak yang terlibat dalam kontrak akan ditentukan.
Volatiliti dan “Greeks” dalam Opsyen
Berikut ialah “Greeks” yang popular – ukuran sensitiviti harga opsyen terhadap pelbagai faktor pasaran.
- Delta (Δ): “Greek” yang paling penting. Delta menunjukkan berapa banyak harga opsyen akan berubah jika harga aset berubah sebanyak $1. Ia sebenarnya merujuk kepada kebarangkalian opsyen tersebut akan luput dalam keadaan “in-the-money” (ITM), dan merupakan ukuran risiko terhadap pergerakan harga (directional risk). Nilai Delta menunjukkan sejauh mana opsyen anda bergerak seperti saham sebenar. Δ=0.50 bermaksud opsyen tersebut bergerak seperti separuh saham.
- Gamma (Γ): Menunjukkan sepantas mana Delta berubah. Gamma merupakan risiko pergerakan harga sekunder. Ia menunjukkan “kepantasan” opsyen anda. Gamma yang tinggi bermaksud Delta boleh berubah dengan ketara walaupun berlaku sedikit pergerakan harga, dan ini memerlukan pemantauan yang lebih aktif.
- Vega (V): Menunjukkan berapa banyak harga opsyen berubah jika volatiliti jangkaan pasaran (Implied Volatility) berubah sebanyak 1%. Vega ialah ukuran risiko volatiliti dan mencerminkan tahap sensitiviti terhadap kebimbangan atau keterujaan dalam pasaran.
- Theta (Θ): Menunjukkan berapa banyak nilai opsyen berkurangan seiring pertambahan masa (time decay). Ia boleh dianggap sebagai “cukai masa”. Hampir semua opsyen akan kehilangan Theta setiap hari, dan kejatuhan ini lebih pantas apabila semakin menghampiri tarikh luput.
- Rho (ρ): Mengukur tahap sensitiviti terhadap perubahan kadar faedah. Ia jarang sekali digunakan sebagai metrik utama untuk strategi jangka pendek. Namun, ia penting untuk opsyen jangka panjang dan dalam pengurusan risiko kadar faedah.
Apa itu Implied Volatility (IV)?
Implied volatility atau volatiliti tersirat ialah tahap volatiliti yang diramalkan (dijangkakan) untuk aset yang dijangkakan oleh pasaran dan dipertimbangkan dalam menentukan harga opsyen. Dalam erti kata lain, ia mencerminkan sejauh mana pasaran menjangka harga aset tersebut akan berubah pada masa hadapan. Ini bukanlah volatiliti berdasarkan rekod sebelum ini, tetapi volatiliti jangkaan pasaran. Ia diukur dalam bentuk peratus dan biasanya dikira secara tahunan.
Secara ringkasnya, lebih tinggi IV, lebih tinggi harga opsyen. Ini kerana jangkaan turun naik harga yang lebih besar bermakna lebih tinggi risiko dan potensi keuntungan yang lebih besar.
Bagaimana Implied Volatility Berubah?
- IV tidak tetap. Ia berubah mengikut keadaan pasaran dan permintaan terhadap opsyen:
- Semasa pasaran berada dalam keadaan panik atau ketidakpastian yang tinggi (cth. krisis kewangan, berita penting, pengeluaran laporan syarikat), IV akan meningkat kerana trader sanggup membayar lebih tinggi untuk tujuan lindung nilai (hedging).
- Semasa pasaran dalam keadaan tenang, IV biasanya akan turun kerana volatiliti dijangka lebih rendah.
Hubung Kait Antara Harga Opsyen dan IV
Apakah Faktor yang Mempengaruhi IV?
- Ketidakpastian dalam pasaran – berita, data makroekonomi, geopolitik.
- Ketersediaan dan permintaan terhadap opsyen – lebih ramai trader yang membeli opsyen, IV akan meningkat.
- Tarikh luput opsyen – opsyen jangka pendek lebih sensitif terhadap berita, manakala opsyen jangka panjang kurang terjejas.
- Strike price berbanding harga pasaran – kebiasaannya, strike price yang sangat jauh daripada harga pasaran (OTM atau ITM yang ekstrem) mempunyai IV yang lebih tinggi.
- Rekod volatiliti aset – jika turun naik harga sebelum ini adalah tinggi, IV juga mungkin akan tinggi.
Dalam artikel akan datang, kami akan kongsikan beberapa strategi dagangan opsyen yang popular. Selain itu kami juga akan menerangkan bagaimana profesional dalam kewangan meraih keuntungan menggunakan opsyen melalui strategi lindung nilai dinamik, serta bagaimana mereka mampu meraih pulangan tanpa mengira arah pergerakan harga aset.