Thụy Sĩ và Mức lãi suất 0%

Tuần trước, Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ (SNB) đã tiếp tục hạ lãi suất chính sách xuống mức 0%. Vậy điều này có ý nghĩa gì?

Trái với suy nghĩ thông thường, lãi suất 0% không có nghĩa là vay tiền miễn phí hay ngân hàng trung ương hào phóng. Đây là một tín hiệu. Tín hiệu cho thấy nền kinh tế đang chậm lại, lạm phát yếu đi, và hoạt động tiêu dùng không đủ mạnh.

Đối với Thụy Sĩ là một nền kinh tế ổn định nhưng phụ thuộc vào xuất khẩu và dòng vốn, quyết định này không phải là hành động ngẫu nhiên. Đây là một bước đi mang tính chiến lược, nhằm kích thích nhu cầu trong nước, ngăn đồng franc tăng giá và đối phó với rủi ro giảm phát.

Lãi suất 0% Là gì và Vì sao Cần thiết?

Lãi suất chính sách là mức lãi suất mà ngân hàng trung ương cho vay. Nó quyết định mức lãi suất mà các ngân hàng thương mại có thể vay hoặc gửi tiền tại ngân hàng trung ương. Các khoản thế chấp, vay mượn, lợi suất trái phiếu và tỷ giá hối đoái của đồng tiền quốc gia đều phụ thuộc vào lãi suất này.

Khi lãi suất giảm về 0%, điều đó đồng nghĩa với:

• Việc vay vốn (vay tiêu dùng, thế chấp…) trở nên rẻ hơn;

• Lãi suất gửi tiết kiệm tiệm cận 0% (thậm chí âm);

• Việc giữ tiền mặt không còn sinh lời, buộc nhà đầu tư phải đưa tiền vào nền kinh tế để tìm kiếm lợi nhuận;

• Đồng nội tệ suy yếu, giúp xuất khẩu trở nên cạnh tranh hơn;

• Tuy nhiên, đây cũng là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế yếu đi: SNB hạ lãi suất vì lạm phát quá thấp và nhu cầu nội địa không tăng trưởng.

Điều gì Xảy ra khi Lãi suất âm?

Thụy Sĩ là một trong số ít quốc gia từng áp dụng lãi suất âm từ năm 2015. Khi đó, SNB giữ lãi suất ở mức -0,75%. Kết quả như sau:

• Ngân hàng mất lợi nhuận: biên lãi từ tiền gửi bị thu hẹp, buộc ngân hàng phải thu thêm phí từ khách hàng;

• Đồng franc vẫn mạnh bất chấp lãi suất âm, vì được coi là tài sản an toàn;

• Bất động sản và cổ phiếu tăng giá: dòng tiền rẻ đổ vào tài sản, đẩy giá lên cao;

• Lạm phát vẫn bị kìm hãm: dù chính sách kích thích được triển khai, Thụy Sĩ vẫn ở trong vùng lạm phát thấp.

Nghịch lý ở đây là ngay cả khi lãi suất âm, lạm phát không nhất thiết tăng. Nếu người tiêu dùng và doanh nghiệp bi quan, họ sẽ tiếp tục tiết kiệm, dù lợi suất bằng 0 hoặc âm, thay vì chi tiêu hay đầu tư nhiều hơn.

Vậy Mức lãi suất Tối ưu Là bao nhiêu?

Không có một câu trả lời chung cho tất cả. Tuy nhiên, khái niệm “lãi suất trung hòa” được sử dụng — tức mức lãi suất giúp nền kinh tế tăng trưởng ổn định, lạm phát tiệm cận mục tiêu (ở Thụy Sĩ là 2%).

Trong điều kiện bình thường:

• Lãi suất trung hòa ở các nền kinh tế phát triển nằm trong khoảng 1,0 – 2,5%;

• Nếu lạm phát giảm, cần hạ lãi suất;

• Nếu lạm phát tăng, nên tăng lãi suất để điều tiết.

Trong trường hợp của Thụy Sĩ, quốc gia đang đối mặt với nguy cơ giảm phát (giá cả tăng chậm lại), việc hạ lãi suất về 0% là một nỗ lực nhằm “kích hoạt” lại nền kinh tế. Tuy nhiên, duy trì mức lãi suất này trong thời gian dài là rất rủi ro — vì nó có thể dẫn đến bong bóng trên thị trường tài sản và gây bất ổn cho hệ thống tài chính.

Tiếp theo Là gì? Liệu Lãi suất âm có Quay trở lại?

Nếu lạm phát tiếp tục suy giảm trong những tháng tới và nền kinh tế toàn cầu yếu đi, SNB có thể quay lại chính sách lãi suất âm. Đây sẽ là một quyết định cực kỳ thận trọng, nhưng không phải không thể, đặc biệt nếu đồng franc bắt đầu tăng giá trở lại.

Tuy nhiên, trong kịch bản lý tưởng, Thụy Sĩ muốn đưa lãi suất trở lại mức dương, tức ít nhất từ 0,5–1,0%, miễn là lạm phát ổn định và tăng trưởng kinh tế ở mức vừa phải.

Tại sao Credit Suisse Phá sản? Có phải do Lãi suất?

Credit Suisse không chính thức phá sản theo nghĩa truyền thống (như Lehman Brothers năm 2008), nhưng đã đứng bên bờ vực sụp đổ vào tháng 5/2023 và được UBS mua lại vào tháng 6/2023 với sự hỗ trợ từ chính phủ Thụy Sĩ. Nguyên nhân của sự sụp đổ này phức tạp và sâu xa hơn nhiều so với vấn đề lãi suất.

1. Nguyên nhân chính – Sai lầm hệ thống và chiến lược quản lý

• Các giao dịch rủi ro: ngân hàng liên tục mất hàng tỷ USD vì những dự án thất bại đình đám:

  • Tham gia vụ sụp đổ của quỹ phòng hộ Archegos Capital (2021): lỗ hơn 5,5 tỷ USD.

  • Tài trợ cho công ty Greensill Capital – doanh nghiệp sau đó phá sản (2021).

• Văn hóa quản trị rủi ro yếu kém: Credit Suisse không kịp thời phát hiện và xử lý rủi ro, dù đã có các dấu hiệu cảnh báo và bê bối trước đó.

• Hàng loạt bê bối và mất lòng tin: dính cáo buộc rửa tiền, hỗ trợ các chế độ bị trừng phạt, rò rỉ dữ liệu (như vụ “SwissLeaks”). Tất cả khiến nhà đầu tư và khách hàng mất lòng tin.

2. Dòng khách hàng rút tiền và khủng hoảng niềm tin

Sau hàng loạt bê bối:

• Các khách hàng lớn bắt đầu rút tiền gửi và tài sản.

• Cuối năm 2022 và đầu 2023, ngân hàng mất hàng chục tỷ franc tài sản được quản lý chỉ trong vài tuần.

• Điều này tạo ra hiệu ứng dây chuyền: dòng tiền rút càng lớn, sự hoảng loạn càng lan rộng.

3. Vai trò của lãi suất

Lãi suất chỉ đóng vai trò gián tiếp:

• Trong năm 2022–2023, nhiều quốc gia bước vào chu kỳ tăng lãi suất mạnh, khiến giá trái phiếu giảm, ảnh hưởng đến các ngân hàng nắm giữ nhiều tài sản tài chính.

• Tuy nhiên, Credit Suisse không sụp đổ vì lãi suất, khác với trường hợp của Silicon Valley Bank ở Mỹ.

• Vấn đề cốt lõi là mất lòng tin và lỗi hệ thống trong quản trị, không phải do biến động lãi suất.

• Lãi suất có thể khiến tình hình thêm căng thẳng, nhưng không phải nguyên nhân chính.

4. Vai trò của lãi suất

Tại sao UBS và chính phủ phải can thiệp?

• Credit Suisse là ngân hàng có tầm quan trọng hệ thống (quá lớn để có thể phá sản).

• Nếu để sụp đổ, ngân hàng có thể gây ra phản ứng dây chuyền trên thị trường tài chính toàn cầu.

• Chính phủ Thụy Sĩ đã tổ chức một thương vụ khẩn cấp, bán Credit Suisse cho UBS nhằm ổn định hệ thống và ngăn chặn hỗn loạn tài chính.

Lãi suất 0% có Ý nghĩa gì?

Lãi suất 0% không phải là một món quà, mà là một biện pháp mang tính tuyệt vọng.
Nó được thiết kế để kích thích nhu cầu, giảm áp lực lên đồng tiền và ngăn nền kinh tế rơi vào vòng xoáy giảm phát. Nhưng đồng thời, đây cũng là một tín hiệu đáng lo ngại: nền kinh tế đang cần được kích thích, trong khi các công cụ truyền thống ngày càng mất hiệu quả.

Credit Suisse sụp đổ không phải vì lãi suất, mà là do nhiều năm tích tụ sai lầm trong quản trị rủi ro, các bê bối, những khoản đầu tư thất bại và sự mất niềm tin nghiêm trọng từ khách hàng cũng như thị trường.